روش صحیح مطالعه به پیشنهاد دانشمندان برجسته -2 |
4 سؤال مهم که قبل از خواندن باید یادداشت کنید:
برای خواندن هر کتاب غیرداستانی، خیلی اهمیت دارد که 4 سؤال اساسی را یادداشت کنید و در حین خواندن از خودتان بپرسید و سعی کنید با عمل کردن به روش های صحیح مطالعه ، پاسخ آن ها را پیدا کنید تا در نتیجه در پایان مطالعه، به صورت کامل یا تا حد زیادی، کتاب را فهمیده باشید.
- سؤال یکم: موضوع کلی این کتاب چیست؟
- سؤال دوم: جزئیاتی که کتاب، تحت آن موضوع کلی بیان کرده، کدام ها هستند و نویسنده چگونه سعی کرده آن ها را بیان کند؟
- سؤال سوم: آیا آنچه این کتاب درباره ی آن موضوع گفته، درست است؟
- سؤال چهارم: آیا مطالب این کتاب اهمیت دارند؟
مراحلی که در ادامه، برای یادگرفتن روش صحیح مطالعه به شما آموزش می دهیم، شامل قواعدی هستند که به شما کمک می کنند تا به این سؤال ها پاسخ داده و مطالعه ی مثمر ثمری داشته باشید.
قبل از بیان قواعد خواندن، باید بدانید که خواندن به صورت کلی، 2 سطح دارد: سطح اول خواندن اجمالی و سطح دوم خواندن تحلیلی.
سطح اول: خواندن اجمالی
شاید شما خواندن اجمالی را به نام پیش خوانی بشناسید؛ یا تند خوانی. در خواندن اجمالی هدف این است که در مدت زمانی محدود، بتوان شناختی کلی و اجمالی از کتاب به دست آورد. مشخصه ی اصلی خواندن اجمالی این است که باید زمان محدود باشد.
بنابراین، برای اینکه بتوانید این سطح از روش صحیح مطالعه را به درستی انجام دهید، حتماً به خاطر داشته باشید که نباید سعی کنید که کلمات، عبارات یا صفحات مشکل کتاب را بفهمید؛ بلکه باید خود را به عبور نکردن از زمان مشخص شده متعهد بدانید و بر اساس روش هایی که ذکر می شود، دیدگاهی کلی از کتاب به دست آورید.
عنوان کتاب را و اگر زیرعنوان دارد، هر دو را بخوانید. بعد سراغ فهرست کتاب بروید و سعی کنید بتوانید بر اساس فهرست، با ساختار کتاب و بخش های مختلف آن آشنا شوید. نحوه ی چینش فصل ها و بخش های مختلف، دید خوبی از سیر مباحث و نحوه ی حرکت نویسنده در کتابش به شما می دهد.
برخی از نویسنده ها از افراد شناخته شده در زمینه ی موضوع کتاب، درخواست می کنند که نظرشان درباره ی آن کتاب را بنویسند تا در ابتدای کتاب چاپ شود. به این نوشته ها «تقریظ» گفته می شود. اگر کتابی که می خواهید بخوانید، تقریظ یا تقریظاتی دارد، در همین مرحله باید آن ها را بخوانید. این کار علاوه بر آشنا کردن شما با نظرات دیگران، احتمالاً انگیزه ی مطالعه را هم در شما بالا می برد.
بیشتر کتاب های امروزی، در پشت جلدشان، چند سطری درباره ی کتاب، مطلب می گذارند. این قسمت ممکن است خلاصه ی از محتوای کتاب یا قسمتی از مقدمه یا متن کتاب باشد. خواندن این چند سطر را فراموش نکنید.
بسیاری از کتاب ها در انتها، فهرستی از نام های اعلام و واژه ها و اصطلاحات بکار رفته در کتاب را منتشر می کنند. خواندن این قسمت نیز بخشی از وظیفه ی شما در خواندن اجمالی است.
به سراغ خود کتاب بروید و مقدمه اش را بخوانید. آنگاه یکی یکی به سراغ بخش ها و فصل های کتاب رفته و پاراگراف اولشان را بخوانید و اگر در پایان هر فصل، خلاصه ای ارائه شده، آن را هم بخوانید. در مواردی فکر خوبی است که چند صفحه ای از کتاب را هم کامل بخوانید تا با نثر نویسنده آشنا شوید.
در پایان هم حتماً به سراغ چند صفحه ی آخر کتاب بروید و خوب آن را بخوانید. تقریباً هیچ نویسنده ای نیست که از وسوسه ی نوشتن پایانی خوب و خلاصه وار که حاوی نتیجه گیری او هم باشد، بگذرد.
نکاتی برای اجرای بهتر خواندن اجمالی و عملیاتی کردن روش صحیح مطالعه
هنگام خواندن یک کتاب دشوار، هرگز برای پیدا کردن معنی لغات و اصطلاحات یا فهم مطلبی که نفهمیده اید، مکث نکنید. غالباً فرصتِ فهم بیشتر و بهتر کتاب، نه در مکث های نابجا، بلکه در خواندنِ دورهای دوم و سوم حاصل می شود؛ یادتان باشد که حتی اگر هم کتاب را دوباره نخوانید، «فهمیدن نیمی از یک کتاب مشکل، خیلی بهتر از نفهمیدن کل آن است!»
مثلا اگر شاهنامه را می خواهید بخوانید هیچ لزومی ندارد که سعی کنید همه ی کلمه ها و بیت ها را بفهمید؛ با سرعت و بی مکث بخوانید و سعی کنید از خواندن و فهم سطحی مطلب، لذت ببرید. اگر سعی کنید نکات ظریف را بفهمید مطالب اصلی را از دست می دهید و در نتیجه وقایع کتاب و تسلسل آن را نمی توانید دنبال کنید.
اگر سرعت خواندنِ پایینی دارید، احتمالاً بهترین روش برای رفع مشکل کندی و مکث چشم، دنبال کردن انگشت است در حالی که بی مکث زیر جملات حرکت می کند. این عمل هم سرعت شما را بالا می برد و هم به افزایش تمرکزتان کمک می کند. البته به عنوان یک قانون کلی به یاد داشته باشید که شما متناسب با سرعت فکر کردنتان می توانید بخوانید نه متناسب با سرعت حرکت چشم هایتان؛ پس نباید سرعت خواندن شما از سرعت درک شما پیشی بگیرد.
در صورتی که به درستی خواندن اجمالی را انجام دهید، باید بتوانید به دو سؤالِ اول از آن چهار سؤال مهم پاسخ دهید:
سؤال یکم: موضوع کلی این کتاب چیست؟
سؤال دوم: جزئیاتی که کتاب، تحت آن موضوع کلی بیان کرده، کدام ها هستند و نویسنده چگونه سعی کرده آن ها را بیان کند؟
سطح دوم: خواندن تحلیلی و قواعد آن
مهم ترین کار شما برای پیاده سازی روش صحیح مطالعه ، خواندن تحلیلی است. خواندن تحلیلی، خواندنی عمیق و کامل به بهترین وجه ممکن است. در این سطح باید سؤال هایی زیاد و سازمان یافته از طرف خواننده مطرح شده و پاسخ خود را بیابند. فراموش نکنید که هر کتابی لیاقت عمیق خوانده شدن را ندارد؛ بنابراین این شما هستید که با انجام صحیح مرحله ی قبل، تعیین می کنید که این کتاب، یکی از آن کتاب ها هست یا نه؟
انجام صحیح این سطح از روش صحیح مطالعه ، شما را قادر می سازد که به دو سؤال دوم، از آن چهار سؤال اساسی پاسخ درست بدهید:
سؤال سوم: آیا آنچه این کتاب درباره ی آن موضوع گفته، درست است؟
سؤال چهارم: آیا مطالب این کتاب اهمیت دارند؟
خواندن تحلیلی شامل 3 مرحله است. البته این که می گوییم 3 مرحله، معنایش این نیست که شما باید هر مرحله را پس از انجام مرحله ی قبلی شروع کنید. شاید شما در آغاز تبدیل شدن به خواننده ای ماهر، نتوانید همه ی این مراحل را همزمان با هم بکار ببندید؛ اما باید سعی کنید با مهارت یافتن در انجام خواندنِ تحلیلی، همه ی این کارها را به صورتی که ملکه ی ذهنتان شده باشد، به انجام برسانید.
